Co ty gwiżdżesz?!” – wszyscy sędziowie piłkarscy doskonale znają to zdanie, bo słyszą je często przy okazji prowadzonych przez siebie meczów. Boiskowe decyzje arbitrów zawsze budziły, budzą i będą budzić emocje, choć czasem są one nadmierne i niepotrzebne – gdy wypowiadający się na temat Przepisów Gry nie znają ich treści i aktualnych interpretacji.

Nasz cykl ma więc na celu pomóc wszystkim ludziom piłki – nie tylko sędziom, ale również trenerom, zawodnikom, działaczom, dziennikarzom czy kibicom – znaleźć wspólny język. Chcielibyśmy przybliżyć Przepisy Gry, pokazać dlaczego sędziowie podejmują pewne decyzje, czym w praktyce kierują się na boisku. Faktem jest jednak, że w każdym meczu zdarzają się sytuacje niejednoznaczne, gdzie więcej niż jedna ścieżka postępowania sędziego będzie zasługiwać na wsparcie.

W naszym cyklu będziemy raz w tygodniu prezentować jeden klip wraz z opisem szkoleniowym. Na początek, wyjątkowo, idą dwa klipy, w dodatku właśnie niejednoznaczne i kontrowersyjne, za to pewnie znane wszystkim kibicom piłkarskim. O meczu finałowym EURO Anglia – Włochy i decyzjach sędziego Björna Kuipersa dyskutowała wtedy cała Europa. Przypomnijmy więc dwie ciekawe szkoleniowo sytuacje z Wembley.

48’ (klip do obejrzenia tu: https://streamable.com/79tn5i)

Czy to jest faul? Czy Anglii należał się rzut karny? Bardzo ważnym kryterium przy ocenie starć jest kwestia wygranej walki o piłkę/pozycję. W tym wypadku, gdy porównywamy pozycje ciał napastnika (Sterling) i obrońcy (Bonucci), widzimy, że Sterling jest z przodu czyli wygrał walkę o pozycję. A w takich sytuacjach, jeśli dojdzie do kontaktu ciał i upadku, co do zasady winnym jest ten, który był z tyłu – on, jako przegrany w walce o pozycję, odpowiada za ten kontakt. W potocznym języku sędziowskim mówimy o „obchodzeniu się jak z jajkiem” – wymagamy od zawodnika, który jest z tyłu ostrożności, dbania o uniknięcie „najechania” na przeciwnika, którego ma przed sobą.

To generalna zasada, jednak… akurat w tym wypadku ona nie zadziała. Trzeba bowiem spojrzeć szerzej na zachowanie Sterlinga. Próbował zagrać piłkę między dwóch obrońców, lecz kopnął ją trochę za mocno – tak naprawdę kończyło się jego nad nią posiadanie, utracił ją z zasięgu gry (jest on zdefiniowany w Słowniczku, jako „dystans do piłki, który pozwala zawodnikowi na dotknięcie piłki przez wyciągnięcie stopy/nogi (…)”). Co więcej, Sterling w końcowej fazie wykonał dziwny ruch lewą nogą, który sędzia ocenił jako „szukanie kontaktu” – włożenie nogi w tor biegu biegnącego tą stroną obrońcy. Przez to nieuniknione było to, co stało się po chwili: Bonucci kolanem trącił Sterlinga w tył uda. Ale to nie Bonucci był nieuważny i „najechał” na Sterlinga, ale raczej to Sterling po prostu nagle „zajechał mu drogę”. A mówiąc językiem szkoleniowym: rzut karny musi się bronić sam, a nie miałby wymagać od nas bronienia go; ma być karą za prawdziwe przewinienie obrońcy, a nie nagrodą za cwaniactwo napastnika.

Dlatego puszczenie gry przez sędziego było tu więc optymalną decyzją, co kluczowe, podjętą z optymalnej pozycji na boisku. Kuipers był za zawodnikami i idealnie widział tory biegu Sterlinga i Bonucciego.

113’(klip do obejrzenia tu: https://streamable.com/x2cg1o)

Jaka kartka należała się Jorginho? Na pewno tylko żółta czy już czerwona?

To była na pewno trudniejsza sytuacja dla sędziego, również z racji fazy meczu (ostatnie minuty dogrywki). Jak pamiętamy Kuipers sięgnął tylko po ŻK, przez co oba zespoły przystąpiły do serii rzutów z punktu karnego w pełnych składach.

Przy ocenie tego typu ataków sędziowie muszą brać pod uwagę naprawdę sporo szczegółów.

Przede wszystkim intencje zawodnika – to, czy chciał zagrać piłkę, czy miał na celu wyrządzenie krzywdy przeciwnikowi. Myślę, że intencje Jorginho były klarowne: chciał zagrać piłkę. Co więcej, nawet ją zagrał, jednak nie rozgrzesza go to. Powiedzmy to sobie jasno: fakt trafienia w piłkę w takich sytuacjach nie ma znaczenia, by uznać zachowanie zawodnika za faul.

Teraz więc „wyceniamy” ten faul, a dla oceny jego powagi kluczowe będą detale:

• Czym atakował Jorginho? Odpowiedź „nogą” jest za mało dokładna. „Butem” – lepiej, ale też mało. „Korkami” – to kluczowy detal. To mocno obciąża faulującego, podobnie jak rodzaj ruchu: przydepnięcie.
• W co trafił przeciwnika? Znowu: „w nogę” tak naprawdę nic nie mówi. Kluczem jest dokładniejsze określenie miejsca: czy trafił w mięsień czy może jednak w kość, ścięgno, kolano? Pamiętajmy też, że trafienie w nogę będącą w powietrzu jest co do zasady mniej groźne, niż w nogę zakotwiczoną w podłożu, a w tym wypadku leżącą na ziemi. Chodzi o to, że trafienie w powietrzu pozwoli „odlecieć” nodze faulowanego; trafienie na ziemi nie daje takiej szansy. Tutaj Grealish został przydeptany w leżącą nogę, bardzo blisko kolana (więzadeł bocznych!), ale chyba jednak przede wszystkim w mięsień…
• Jak trafił Jorginho? „Jak”, czyli z jaką dynamiką? Tutaj była ona duża, ale – na szczęście dla faulowanego – jednak jakąś część energii przejęła piłka, w którą najpierw trafił Jorginho.

Czerwona kartka na pewno w 100 procentach zasługiwałaby tu na wsparcie. Sędzia pokazał tylko żółtą, zgodnie z definicją z Art. 12 określając atak Jorginho jako wykonany „bez zważania na bezpieczeństwo przeciwnika lub konsekwencje takiego ataku”. I tu właśnie dochodzimy do kolejnego kryterium: konsekwencji ataku. Czasem, przy wątpliwościach, sędzia będzie patrzył właśnie na efekty faulu, warto poczekać chwilę z sięgnięciem do odpowiedniej kieszeni po żółtą albo czerwoną kartkę. Czy faulowanemu stała się realna, duża krzywda? Tak, interwencja medyków była konieczna (sędzia wezwał ich od razu na boisko), ale na ile poważny był to uraz? Czy zawodnik mógł grać dalej? Tego siłą rzeczy Kuipers nie mógł wiedzieć na pewno… W takich sytuacjach sędziowie nie powinni nadmiernie kombinować, zwłaszcza że nie są w stanie wejść w głowę leżącego zawodnika, albo diagnoza medyków może być znana dopiero po minucie-dwóch intensywnych zabiegów. Paradoksalnie sędziemu w tej sytuacji pomogli trochę zawodnicy obu zespołów – musiał zająć się też ich odsunięciem, miał więc dodatkowy czas na analizę i decyzję.

Pomijając na chwilę kwestie merytoryczne, tutaj sędzia brał na pewno pod uwagę również rangę i fazę meczu – to nie był zwykły mecz, ale finał wielkiej imprezy. Decyzja o ewentualnym wykluczeniu zmieniłaby układ sił na boisku, może sprawiłaby, że o sędzim mówiłoby się później więcej niż o zawodnikach. Nie dziwi więc nieco polityczne podejście Kuipersa. Na pewno dużo zaryzykował, sięgając tylko po napomnienie. Gdyby na przykład po chwili okazało się, że faulowany Grealish musi być zniesiony z boiska na noszach (a Jorginho gra dalej), wtedy pozostałby duży niesmak… Ale tak bywa w sędziowaniu: szczęście też czasem jest potrzebne, nie tylko w finale EURO.

PS

To był ostatni duży turniej Kuipersa. Bjorn odwiesi gwizdek za kilka dni po Superpucharze Holandii, który  zaplanowano na 7.08.2021. Jak sam przyznaje :  "Położenie kresu mojej karierze stało się przecinkiem. Po finale Mistrzostw Europy spotkałem się z tak wieloma pozytywnymi reakcjami i uznaniem z całego świata, że zacząłem mieć wątpliwości. Co więcej, nadal jestem w formie i bardzo się z tego cieszę." "Dlatego postanowiłem o tym pomyśleć podczas wakacji. Tam zdałem sobie sprawę, że byłem wszędzie i wszystko przeżyłem. Nie może być piękniej niż to. Nie ma lepszego czasu na zatrzymanie się."  Z tego miejsca chcemy wyrazić wielkie uznanie i podziękować Björnowi za jego niezwykłą międzynarodową karierę. Na zawsze zapamiętamy go jako jednego z najlepszych sędziów FIFA w historii!

Ulubione